Devlet karakolda, adalet sarayında kiracı olacak
Kaynak yetersizliği nedeniyle uzun yıllardır bitirilemeyen yatırımların kamu-özel işbirliği modeliyle yapılmasının önü açılıyor. Özel sektör okul, adalet sarayı, karakol, sulama kanalı inşa edip, kamuya kiralayabilecek.
Devlet, kaynak yetersizliği nedeniyle sürekli tartışmalara neden olan kamu yatırımlarını "özel sektöre" açıyor.
Devlet Planlama Teşkilatı, yaklaşık 2 yıldır kamu-özel işbirliğiyle ilgili olarak yürüttüğü çalışmaları tamamladı ve konuyla ilgili taslağı oluşturdu. Taslakla; kaynak yetersizliği nedeniyle uzun yıllardır bitirilemeyen yatırımların "kamu-özel işbirliği modeliyle" yapılmasının önü açılıyor. Taslak yasalaştığında adalet saraylarını, karakolları yatırımcılar inşaa edip, kamuya kiralayabilecek; özel sektör otoyolları yapıp, işletebilecek. Bunun yanı sıra, belediyelerin yapmakla yükümlü olduğu hizmetler, düzenlenecek ihalelerle özel sektöre devredilebilecek. Kamunun uzun yıllardır tamamlayamadığı ve büyüklüğü 30 milyar doları bulan sulama projeleri, yap-işlet-devret modeliyle özel sektör tarafından yapılıp işletilebilecek. Halen uygulanmakta olan Hazine garantisi sistemi de kaldırılıyor. Devlet gerekli gördüğü yerde talebe bağlı olarak, yatırımcılara çeşitli garantiler sunacak.
Artık "tarım, madencilik, imalat, enerji, ulaştırma, bilgi teknolojileri, turizm, konut, eğitim, kültür, altyapı, belediye hizmetleri, çevre, araştırma-geliştirme, adalet ve güvenlik altyapısı" alanlarında kamu-özel işbirliği gündeme gelebilecek.
Buna göre, Sağlık Bakanlığı'nın bir süre önce uygulamaya koyduğu ve özel sektörün yaptığı hastaneleri kiralama modeli; birçok alanda gündeme gelebilecek. Karakollar, adalet sarayları, belediye hizmet binaları özel sektör tarafından yapılıp, kamu tarafından kiralanabilecek. Otoyolların özel sektör tarafından inşası ve işletilmesi Türkiye'de de mümkün olacak. Bu sistemin uzun yıllardır Avrupa'da uygulandığı ve başarılı olduğu biliniyor. Ayrıca tarımda çok uzun yıllardır bekleyen projeler, çeşitli modellerle özel sektör tarafından tamamlanıp yaşama geçirilecek.
Yeni garanti sistemi olacak
Taslak, bu haliyle yasalaşırsa; halen uygulanmakta olan "Hazine garantisi" sistemi kaldırılacak, bunun yerine talep riskini paylaştıran bir garanti sistemi gündeme gelecek. Buna göre, yapılacak yatırım sonrasında talebin durumu dikkate alınacak. Talebin çok düşük düzeylerde kalma ihtimali varsa, kamu da talep riskini dikkate alarak; belli düzeyde garanti verecek. Buna örnek olarak da sulama projeleri gösteriliyor. Sulama projelerinin Yap-İşlet-Devret sistemiyle yapılması durumunda; özel sektörün şu anki sistemde bu projelere girmeyeceğine dikkat çekiliyor. Çünkü, sulama kanalı işletmesinin özel sektörce devralınması durumunda; sulamayı yapan köylüden ücret alınması gerekiyor. Ancak pratikte bu mümkün olmadığı için, özel sektör bu tür projelere ilgi duymuyor. Taslak yasalaşırsa, böyle bir durumda talep riskini dikkate alarak kamu da bazı garantiler gösterecek.
Kamu-özel işbirliğine 4 model
Yetkililer, hazırlanan taslakla dünyada kamu-özel işbirliğinde uygulanan modellerin Türkiye'ye de getirildiğini belirtti. Taslağa göre, kamu-özel işbirliği 4 modelle gerçekleştirilecek. Bu modellerden ilki halen belli alanlarda uygulanan "yap-işlet-devret" (YİD) modeli olacak. Taslakla, YİD uygulamasının alanı genişleyecek. Mevzuatta bulunmasına karşın şu anda fiilen uygulanmayan "Yap-İşlet" modeli de, taslağın öngördüğü modeller arasında bulunuyor. Şu anda sadece Sağlık Bakanlığı'nın uyguladığı "yap-kirala" sisteminin uygulama alanı da genişleyecek. Bir süre önce yapılan düzenlemeyle Sağlık Bakanlığı'nın özel sektörün yaptığı hastaneleri kiralamasının önü açılmıştı. Taslak yasalaşırsa, özel sektörün yaptığı tesisleri kiralama modeli birçok alanda uygulanabilecek. Şu anda sadece özelleştirme uygulamalarında gündeme gelen "işletme hakkı devri" düzenlemesi de, taslakla birçok alanda uygulanabilecek.
Hazırlanan taslak, bugüne kadar kamu-özel sektör işbirliği alanlarında uygulanan kanunların yerine geçmeyi öngörüyor. Buna göre taslağın yasalaşmasıyla birlikte, "Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkındaki 4283 Sayılı Kanun", "Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkındaki 3096 Sayılı Kanun", "Karayolları Genel Müdürlüğü Ddışındaki Kuruluşların Erişme Kontrollü Karayolu (otoyol) Yapımı, Bakımı ve İşletilmesi ile Görevlendirilmesi Hakkındaki 3465 Sayılı Kanun, Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkındaki 3996 Sayılı Kanun" ve "Menafii Umumiye Mütealik İmtiyazat Hakkındaki Kanun" yürürlükten kaldırılacak.
İşbirliğinde dört model kullanılacak
- Yap-işlet-devret: Halen uygulamada. Taslakta uygulama alanı genişletiliyor.
- Yap-işlet: Mevzuatta bulunmasına karşın şu anda fiilen uygulanmıyor.
- Yap-kirala: Şu anda sadece Sağlık Bakanlığı'nın uyguluyor. Alanı genişletilecek.
- İşletme hakkı devri: Sadece özelleştirme uygulamalarında gündeme geldi. Alanı genişletilecek.